سوره ق

«سوره ق» پنجاهمین سوره از قرآن کریم است و دارای ۴۵ آیه می باشد.

نزول سوره

سوره «ق» از سور مکی است. حسن بصری گوید: این سوره مکى است غیر از آیه: «وَلَقَدْ خَلَقْنَا السَّماواتِ وَالْأَرْضَ» (آیه ۳۸) تا «وَ قَبْلَ الْغُرُوبِ» (آیه ۳۹).

و معدل از ابن عباس نقل کرده است که این سوره مکى است، بغیر از آیه «وَلَقَدْ خَلَقْنَا السَّماواتِ وَالْأَرْضَ ...».

این سوره در ترتیب مصحف، پنجاهمین سوره و در ترتیب نزول، سی و چهارمین سوره قرآن کریم است که پیش از آنسوره مرسلات و پس از آن سوره بلد نازل شده است.

محتوای سوره

این سوره مسأله دعوت اسلام را بیان مى‌کند. و به آنچه در این دعوت است اشاره می‌کند، یعنى انذار به معاد و انکار مشرکین به معاد، و تعجبى که از آن داشتند که بعد از مردن و بطلان شخصیت آدمى و خاک شدنش چگونه دوباره زنده مى‌شود و به همان صورت و وضعى که قبل از مرگ داشت برمى‌گردد؟ آن گاه تعجب آنان را رد مى‌کند به این که علم الهى محیط به ایشان است، و کتاب حفیظ که هیچ یک از احوال خلقش و هیچ حرکت و سکون آنها- چه خردش و چه کلانش- از قلم آن کتاب نیفتاده نزد او است. آن گاه این منکرین را تهدید مى‌کند به اینکه اگر به راه نیایند بر سرشان همان خواهد آمد که بر سر امت‌هاى گذشته و هلاک شده آمد.

و آن گاه براى بار دوم باز به علم و قدرت خداى تعالى پرداخته از راه تدبیرى که در خلقت آسمانها و آراستن آن با ستارگان بى حرکت و با حرکت و تدابیر دیگرى که به کار برده و نیز تدبیرى که در خلقت زمین به کار برده و آن را گسترده و کوه‌هاى ریشه دار در آن جایگزین ساخته گیاهان نر و ماده در آن رویانیده و نیز به اینکه آب را از آسمان فرستاده و ارزاق بندگان را تامین نموده و زمین را با آن آب زنده کرده است، علم و قدرت او را اثبات مى‌کند.

و نیز به همین منظور به بیان حال انسان مى‌پردازد که از اولین روزى که خلق شده و تا زنده است در تحت مراقبت شدید و دقیق قرار دارد، حتى یک کلمه در فضاى دهانش نمى‌آورد، و از این بالاتر یک خاطره را در دلش خطور نمی‌دهد، و نفسش آن را وسوسه نمی‌کند، مگر آنکه همه‌ اش را ثبت مى‌کنند. و آن گاه بعد از آنکه مرد، با او چه معامله مى‌شود و بعد از زنده شدنش براى پس دادن حساب، هم چنان در تحت مراقبت هست تا آنکه از حساب فارغ شود، یا به آتش درآید اگر از تکذیب کنندگان حق باشد، و یا به بهشت و قرب پروردگار اگر از متقین باشد.

و کوتاه سخن آنکه: زمینه گفتار در این سوره مساله معاد است، و یکى از آیات برجسته آن آیه «لَقَدْ کنْتَ فِی غَفْلَةٍ مِنْ هذا فَکشَفْنا عَنْک غِطاءَک فَبَصَرُک الْیوْمَ حَدِیدٌ» و یکى دیگر آیه «یوْمَ نَقُولُ لِجَهَنَّمَ هَلِ امْتَلَأْتِ وَ تَقُولُ هَلْ مِنْ مَزِیدٍ» و یکى هم آیه «لَهُمْ ما یشاؤُنَ فِیها وَ لَدَینا مَزِیدٌ» است.

فضیلت سوره

ابى بن کعب از پیامبر خدا صلی الله علیه و آله روایت مى‌کند که فرمودند: هر کس سوره «ق» را بخواند، خداوند سکرات موت را بر او آسان سازد.

ابوحمزه ثمالى نیز از حضرت باقر علیه السلام روایت کرده است که فرمودند: هر کس به طور مداوم در نمازهاى فریضه و نافله خود سوره «ق» را بخواند، خداوند روزى او را وسعت داده، کتابش را بدست راستش داده و حساب آسانى از او خواهند کشید.

پانویس

منابع

• فضل بن حسن طبرسی، ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج‌۲۳، ص۲۳۳.
• محمد حسین طباطبایی، ترجمه تفسیر المیزان، ج‌۱۸، ص ۵۰۴، قم ۱۳۷۴.
• ترتیب نزول سوره ها، در همین دانشنامه.

پیوست

سوره ق/متن و ترجمه